Artykuły i opinie
Mączyńska: Chwiejny świat przesilenia
niedziela, 15 stycznia 2023
GAZETA PRAWNA: Przełom cywilizacyjny oznacza wypieranie starych wzorów przez nowe. To zawsze rodzi wiele konfliktów, a w skrajnych przypadkach prowadzi do wojen.
Wybrane fragmenty artykułu:
Globalna społeczno-gospodarcza oraz geopolityczna rzeczywistość nie szczędzi nam zastraszających wiadomości – są one związane głównie z wojną w Ukrainie, do której doszło w czasie, kiedy świat nie uporał się jeszcze ze skutkami pandemii. Ta wysoce niepewna rzeczywistość ujawnia teraz swoje głębokie dysfunkcje. A zaskoczeni nimi są nie tylko zwykli ludzi, niespecjalnie obeznani ze złożonością współczesnego świata, lecz także politycy oraz kreatorzy życia społeczno-gospodarczego. Nagle okazuje się, że nasz świat naznaczają niebezpieczne geopolityczne napięcia, nieład i silna podatność na kryzysy.
Profesor Uniwersytetu Columbia Adam Tooze, specjalizujący się w badaniach kryzysów gospodarczych, określa obecną sytuację jako „polycrisis”, wielokryzys, podkreślając, że nawet pojedynczy krach jest wystarczająco trudny do analizy i znalezienia sposobu przeciwdziałania. W połączeniu z innymi zaś generuje chaos nieskończenie większy, bo „całość jest jeszcze bardziej niebezpieczna niż suma części”.
Z kolei odznaczający się pesymizmem prognoz Nouriel Roubini, „Doktor Zagłada”, który przewidział kryzys finansowy 2008 r., tym razem wieszczy „krach inny niż wszystkie”. Roubini też wskazuje na nakładające się na siebie różne kryzysy, w dodatku ocenia, że już są widoczne oznaki III wojny światowej, a przynajmniej wysokie jest prawdopodobieństwo jej wybuchu, o czym mówił m.in. w niedawnym wywiadzie dla niemieckiego tygodnika „Der Spiegel”.
Na polskim gruncie autorem pionierskich publikacji na temat cywilizacyjnych przemian jest Jerzy Kleer. W wydanej niedawno monografii „Ekonomiczne i społeczne skutki przesileń cywilizacyjnych” dowodzi on, że każda kolejna cywilizacja przynosiła społeczno-gospodarczy postęp. Zarazem jednak Kleer wykazuje, w jak wysoce niejednakowym stopniu bądź wcale poszczególne kraje i regiony doświadczają dobrodziejstw przemian. W dodatku z analiz historycznych wynika, że w procesie przemian cywilizacyjnych istotną rolę zawsze odgrywały wojny. Według Kleera „żadna cywilizacja, niezależnie od typu charakteru, jaki reprezentowała, nie była wolna od prób podbicia społeczeństw przynależnych do tej samej, jak i do odmiennych cywilizacji”.